Theo thống kê của Tổng LĐLĐVN, thực hiện nhiệm vụ được giao là khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH ra tòa, đến hết tháng 2/2017, BHXH các cấp đã chuyển giao cho tổ chức công đoàn 1.177 bộ hồ sơ các doanh nghiệp nợ BHXH có danh sách cụ thể kèm theo. Thống kê từ 52 LĐLĐ tỉnh, thành cho thấy, Công đoàn đã tiếp nhận 1.150 hồ sơ và đã có 39/63 LĐLĐ các tỉnh, thành phố nộp đơn khởi kiện ra tòa với 77 vụ doanh nghiệp nợ BHXH, trong đó: Hà Nội 23 vụ, Bà Rịa Vũng Tàu 15 vụ, Bình Định 4 vụ... Dự kiến, thời gian tới sẽ có 17 LĐLĐ tỉnh, thành phố tiếp tục khởi kiện 63 doanh nghiệp nữa ra tòa.
Trong số 77 vụ mà các cấp công đoàn đã khởi kiện, Phó Chủ tịch Mai Đức Chính cho biết, có 17 vụ bị tòa án đã trả lại với các lý do như: Không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án do những vụ này là tranh chấp tập thể về quyền, chưa được Chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết; chưa được ủy quyền của công đoàn cơ sở...
Cùng với việc khởi kiện, một số địa phương như Bình Dương, TP Hồ Chí Minh, TP Hà Nội... Công đoàn đã làm thông báo gửi doanh nghiệp về việc khởi kiện. Ngay khi Công đoàn ở các tỉnh, thành phố gửi thông báo sẽ khởi kiện đến doanh nghiệp hoặc nộp đơn khởi kiện doanh nghiệp ra tòa, các doanh nghiệp đã truy nộp gần 300 tỉ đồng nợ BHXH. Trong đó, nhiều địa phương đã thu được kết quả tốt, như ngày 23/3/2017, LĐLĐ huyện Củ Chi (TP Hồ Chí Minh) đã chi trả gần 4 tỷ đồng cho gần 700 công nhân từ chủ doanh nghiệp nợ từ 5 năm trước; ngày 1/4/2017, Chủ tịch CĐ cơ sở Công ty CP Cấp nước Cà Mau đã gửi đơn lên lãnh đạo công ty này "đòi nợ" 22 tỉ đồng cho người lao động…
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Mai Đức Chính cho biết, qua 8 tháng Công đoàn được giao quyền khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng BHXH, đến nay, công tác khởi kiện vẫn còn nhiều vướng mắc do có những khoảng trống pháp luật.
Trước những vướng mắc trên, ngày 27/3 vừa qua, tại cuộc họp của Tổng LĐLĐVN với một số ủy ban của Quốc hội, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao, Bộ LĐTBXH, Bộ Tư pháp... Tòa án Nhân dân Tối cao cho rằng việc chậm đóng, nợ, trốn đóng BHXH là hành vi nghiêm cấm trong Luật BHXH và phải bị xử lý theo Luật xử lý vi phạm hành chính. Điều này có nghĩa là BHXH Việt Nam có chức năng thanh tra thu BHXH thì phải là cơ quan xử phạt doanh nghiệp trước. Sau xử phạt, trường hợp doanh nghiệp không chấp hành hoặc chấp hành một cách hình thức thì BHXH có quyền kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền cao hơn và bước cuối cùng BHXH sẽ đề nghị khởi tố hình sự.
“Tại cuộc họp này cũng còn nhiều ý kiến trái chiều, thậm chí có ý kiến cho rằng: Nếu Công đoàn khởi kiện thì Công đoàn khởi kiện BHXH chứ không phải khởi kiện doanh nghiệp vì Nhà nước đã giao quyền cho BHXH mà BHXH không thực hiện được đó là lỗi của BHXH”, Phó Chủ tịch Mai Đức Chính cho biết.
Cũng theo Phó Chủ tịch Mai Đức Chính, hiện nay, có hai hướng đề xuất giải quyết vấn đề khởi kiện nợ đọng BHXH. Thứ nhất là BHXH sẽ vừa thanh tra thu BHXH vừa có quyền khởi kiện doanh nghiệp. Để thực hiện theo hướng này thì hoặc phải sửa Luật BHXH hoặc Luật Tố tụng dân sự.
Hướng thứ hai là giao cho Công đoàn khởi kiện thì phải là Công đoàn cấp trên cơ sở khởi kiện. Bởi nếu giao cho Công đoàn cơ sở khởi kiện thì không thể thực hiện được vì Chủ tịch Công đoàn cơ sở là người ăn lương của doanh nghiệp, có khi chưa nộp đơn thì Chủ tịch Công đoàn đã bị chủ doanh nghiệp cho nghỉ việc rồi.
Sau cuộc họp trên, hiện Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học (Tòa án Nhân dân Tối cao) được giao sẽ tiếp thu ý kiến đóng góp của các cơ quan hữu quan và báo cáo Hội đồng Thẩm phán của Tòa án Nhân dân Tối cao, sau đó sẽ báo cáo Thường trực Ban Bí thư về những khó khăn, vướng mắc và đề xuất hướng xử lý.